„Prawie nie do wiary jest, jak wcześnie budzi się dusza dziecka,
jak wcześnie zaczyna ono pojmować mowę serca i rozumu (…)”
Powyższą prawdę – za Froeblem – powtarzały M. Weryho i J. Strzemeska w swoim podręczniku dla wychowawców. Twórca darów w centrum swojej filozofii edukacyjnej stawia dziecko.
- Ale teraz zamknij buzię i jedz!
- Oczywiście, jeszcze nie skończyłam pytania, a Ty już znasz odpowiedź…
- Przestań się tak wiercić! Owsiki chyba masz…
- Ale czy ty widzisz, co ja robię? No to rób tak samo… Wszyscy mogą, tylko Ty nie?...
- Czy ty nie rozumiesz po polsku?...
… I można by tak mnożyć te nauczycielskie zwroty… Czy to są pytania, przez które przemawia troska o to nasze dziecko? Jaki obraz dziecka generują takie gorzko – złośliwe uwagi? Raczej nie jest to spójne z ogródkiem freblowskim…
Dziecko – według F. Froebla – jest niepodzielną indywidualną całością, która ma swoje myśli, uczucia, swoją fizyczność i związki z innymi.
Dziecko jest wartościowym aktywnym podmiotem i kreatorem własnego rozwoju (Bilewicz – Kuźnia 2017, s. 22). Jak na czasy, w jakich żył Froebel, są to poglądy nie tylko nowatorskie, lecz wręcz rewolucyjne. Patrząc zaś przez pryzmat współczesnej edukacji przedszkolnej – są to poglądy wizjonerskie!
Wizja dziecka nakreślona przez Froebla stanowiła całkowitą opozycję wobec panujących i przyjmowanych poglądów. Trudno mówić w przypadku Froebla o pedagogicznych inspiracjach (poza wpływem Pestalozziego), ponieważ spójny z jego poglądami nurt Nowego Wychowania, czy psychologia humanistyczna to kierunki, które wyłoniły się później. Na pewno jednym z trzonów freblowskiej wizji dziecka jest filozofia, która, jak mówił jeden z przedstawicieli polskiego Nowego Wychowania – H. Rowid – stanowić powinna integralną część pedagogiki. Freblowskie myślenie o dziecku będzie więc wypływało z filozoficznych doktryn panenteizmu, przekonaniu o istnieniu pierwiastka boskiego w każdej istocie, w każdym dziecku. Głęboki szacunek, troska należała się według Froebla każdemu dziecku ze względu na jego boskie pochodzenie.
Pisząc o dziecku Froebel podkreślał konieczność stwarzania naturalnych i bezpiecznych warunków dla jego rozwoju. Zaznaczał jednocześnie, że rozwój każdego dziecka przebiega różnie, z różną dynamiką, dlatego wartością nadrzędną w wychowaniu jest poszanowanie indywidualności każdego wychowanka. Rozwój w naturalnych warunkach to głównie rozwój poprzez zabawę. Uznał ją Froebel za podstawową potrzebę, a zarazem prawo każdego dziecka. Potrzeba zabawy wynika z dziecięcych zdolności i skłonności do samodzielnego i samorzutnego działania (Moraczewska, 2015, s. 218). Froebel widział dziecko jako istotę dobrą z natury. Przyczyn niewłaściwych zachowań dzieci upatrywał w niewłaściwych postawach wychowawczych(!). Podobnie w czasie zabawy według Froebla dziecko chce tworzyć, kreować, budować, a nie, jak zwykło się uważać „rozrabiać” i niszczyć. Jedynie niewłaściwie dobrane zabawki, materiały, miejsca mogą skłaniać dziecko do zachowań negatywnych. Freblowska wizja dziecka to również wizja dziecka jako istoty społecznej, potrzebującej kontaktu z innymi. W swoich poglądach na wychowanie Froebel dużo miejsca poświęca rozwojowi społecznemu akcentując konieczność postrzegania dziecka i jego otoczenia jako nierozerwalnej całości, jednocześnie obowiązek pedagogiczny polegający na przygotowaniu dziecka do funkcjonowania w coraz szerszych społecznościach we wzajemnym szacunku (Froebel, 1908, Liebshner 1992).
Etapy rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym podzielił Froebel i opisał w swoim dziele na trzy okresy symbolicznie kojarzone z trzema podstawowymi kształtami/darami – okres kuli, okres walca oraz okres sześcianu.
W pierwszym okresie (fazie) – okresie niemowlęctwa (do 2. r.ż.) – w tym czasie dziecko odbiera świat zmysłowo, nie widzi różnicy między „ja” i „światem rzeczy”. Kula stanowi idealny obiekt do doświadczania, poszukiwania, manipulowania. Dziecko dostrzega fakt, że przedmiot jest lub go nie ma. Zabawom z dzieckiem w tym okresie powinny towarzyszyć proste słowa, dźwięki. Drugi okres (faza) – tzw. okres dziecka (2 – 6 r.ż.) - czas konfrontacji między dzieckiem („ja”) i światem rzeczy. Rozwija się mowa, która oprócz innych reprezentacji służy do wyrażania swojego wnętrza. Okres dziecka to czas intensywnego poznawania świata poprzez zabawę, budowania poczucia samozadowolenia, otwartej postawy wobec świata, wyrażania niezależności i twórczości. Trzeci okres (faza) nazwana przez Froebla „wiekiem chłopięcym” odnosi się również ze swoimi prawidłowościami do rozwoju dziewcząt. Od 6 roku życia rozpoczyna się polemika, badanie relacji i zmiana ich pomiędzy „ja” i „świat”. Zabawy w tym czasie staje się przedmiotem świadomej kreatywności, badania, próbą wpływania na rzeczywistość (Kasacova za: Bilewicz – Kuźnia, Kustosz, Małek, 2017).
Freblowska wizja dziecka zaskakuje niespotykaną w tamtejszych czasach wrażliwością i intuicją psychologiczną, przekonaniem, – odmiennym od wówczas panujących – że dzieciństwo jest czasem kluczowym, przełomowym, a dziecko istotą pełnowartościową, samoświadomą i zdolną do kierowania własnym rozwojem.
Konkludując – dziecko w oczach prawdziwego nauczyciela freblowskiego:
- jest zdolne do podejmowania decyzji, samosterowne;
- samodzielne i odpowiedzialne;
- pełne intuicji i potencjałów;
- dobre;
- kreatywne;
- potrzebuje autonomii i poszanowania jego indywidualności,
- potrzebuje wokół siebie innych dzieci i mądrych dorosłych;
- jest DAREM!
Takie postrzeganie dziecka wymaga od nauczycieli odpowiedniej postawy. Freblowski wychowawca zatem, to taki, który nie tyle edukuje, ile inspiruje, nie tyle naucza, ile wyzwala i wydobywa drzemiące w dziecku intuicje i potencjały.
LITERATURA:
1. Bilewicz-Kuźnia B., Kustosz S., Małek K., Program Wychowania Przedszkolnego Dar Zabawy, Froebel.pl, Lublin 2017.
2. Moraczewska, Prekursorka instytucjonalnego wychowania małych dzieci w Polsce – Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa (1858–1944) [w:] Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, Gdańsk 2015.
3. Liebschner J., A child’s work. Freedom and guidance in Froebel’s educati onal theory and practice, The Luterworth Press, Cambridge 2006.
4. Weryho-Radziwiłłowiczowa M., Metoda wychowania przedszkolnego. Podręcznik dla wychowawców, Lwów-Warszawa 1930.
Brak komentarzy
Prześlij komentarz