Samodzielność, czyli jedno z podstawowych założeń Froebla

21 lutego 2019

Jakie jest jedno z najważniejszych zadań przedszkola?  Myślę, że wiele z was zgodzi się, że jest nim rozwijanie samodzielności u dzieci. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego wskazuje głównie na kształtowanie umiejętności samoobsługowych i higienicznych, ale według mnie bardzo ważne jest też wdrażanie dzieci do samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach życiowych i przewidywania skutków swoich zachowań. 

Dość często można usłyszeć od przedszkolaków: „Proszę Pani, w co mam się bawić?”, „Ja nie umiem tego zrobić…”, „Ciociu pomóż!”. Dzieci wątpią w swoje możliwości, nie chcą pokonywać nawet najmniejszych przeszkód, zbyt łatwo odpuszczają. Często nie chce im się wymyślać zabaw, czekają na gotowe rozwiązania. I nie chodzi tu wcale o dzieci najmłodsze, ale także o straszaki. Dlaczego tak jest? Dzieci są mało samodzielne.


Niestety żyjemy w takich czasach, gdzie ciągle się spieszymy i brakuje nam cierpliwości. A to nie sprzyja rozwojowi samodzielności u przedszkolaków. Dlaczego? Dzieci często nie mają możliwości wykonywania różnych czynności samoobsługowych i uczenia się ich metodą prób i błędów, bo rodzice po prostu nie mają czasu i cierpliwości czekać na dziecko. Chyba każdy z nas widział w przedszkolnej szatni taki obrazek: dziecko stoi nieruchomo, a rodzic je ubiera lub rozbiera od stóp do głów. Często dzieci nie mają też możliwości pomagać w kuchni lub przy sprzątaniu, bo słyszą: „Zostaw, ubrudzisz się! Uważaj, bo zepsujesz”. 

Trzeba spojrzeć na tę kwestię również z innej strony. Niejednokrotnie dziecko jest oczkiem w głowie rodziców, którzy chcą mu przychylić nieba. Spełniają jego zachcianki, wyręczają je we wszystkim, nie chcą by napotykało jakiekolwiek przeszkody czy trudności. Dziecko nie ma wówczas możliwości być samodzielne i aktywne. Często dopiero w przedszkolu wymaga się od dziecka, aby radziło sobie samo w różnych sytuacjach (nie tylko samoobsługowych): podczas wymyślania swobodnej zabawy, podczas „kłótni” z rówieśnikiem, podczas wykonywania różnych zadań na zajęciach dydaktycznych.   

Jak możemy pomóc przedszkolakom? Zaprośmy je do freblowskiego świata! 

Rozwijanie u dzieci zabawowej i zajęciowej samodzielności i aktywności – to jedno z podstawowych założeń koncepcji Froebla. 

Dzieci mają niepowtarzalną szansę uczyć się wielu różnych czynności związanych z samoobsługą i samodzielnością. Po co? Mały człowiek powinien zdobywać w dzieciństwie jak najwięcej nowych doświadczeń. Ważna jest przy tym samodzielność w działaniu i dochodzeniu do wiedzy. Stroną aktywną są dzieci – poprzez swoje działania zdobywają nowe informacje, eksperymentują, badają, tworzą.


Jak wspierać dzieci w samodzielności na codziennych zajęciach? 

Jednym z doskonałych sposobów na kształtowanie samodzielności jest odpowiednia organizacja zajęć i przestrzeni w sali przedszkolnej. Mowa tu o nauce przez zabawę w czterech kącikach aktywności: darów, twórczym, gospodarczym i badawczym. Praca dzieci w kącikach jest świetną okazją do kształtowania umiejętności samodzielnego działania w sytuacjach trudnych, problemowych. W jaki sposób? 
-- Dzieci pracując w małej grupie i wykonując zadanie według wcześniej podanej instrukcji muszą radzić sobie same z pokonywaniem pojawiających się trudności. Nie zawsze mogą poprosić o pomoc nauczyciela, gdyż ten wspiera w tym czasie dzieci w innym kąciku. Taka sytuacja „wymusza” na dziecku konieczność podjęcia własnych prób rozwiązania problemu. 
-- Praca w kącikach wymaga też od dzieci umiejętności zaplanowania swoich działań oraz przewidywania ich skutków. Po otrzymaniu instrukcji do zadania dzieci muszą samodzielnie przygotować wszystkie niezbędne materiały i pomoce do wykonania tego zadania. 

Początki są dość trudne, ale z czasem dzieci przyzwyczajają się, że nauczyciel nie może być w czterech kącikach jednocześnie, nie rozdwoi się. Zajęcia w kącikach są dla dzieci bardzo atrakcyjne, zawsze ich oczekują i są ciekawe jakie będą zadania. Wiedzą, że to jest ich czas, czas na samodzielne i aktywne poznawanie świata. 

Zabawy we wszystkich kącikach są doskonałą okazją do samodzielnej aktywności, lecz to właśnie w kąciku gospodarczym dzieci podejmują różne działania, których na co dzień rzadko doświadczają. To tutaj mogą wyrabiać ciasto, kroić owoce na kompot, smarować wafle dżemem, ale też podlewać kwiaty, dbać o grządki w ogródku, zamiatać, wycierać stoliki. Te wszystkie działania podejmują codziennie, a nie tylko w wyjątkowych sytuacjach. Nie zawsze mogą tych działań spróbować w domu z rodzicami, niezbyt często bawią się tak w przedszkolu. A w naszym kąciku gospodarczym zawsze coś się dzieje! 


Propozycje zabaw w kącikach rozwijające samodzielność dzieci

Kącik gospodarczy
-- „Poczęstunek” – przygotowanie przekąski dla kolegów i koleżanek. Dzieci przygotowują stanowisko pracy (rozkładają ceratkę, zakładają fartuszki, przygotowują przybory i produkty), a następnie kroją okrągłe tortowe wafle na cztery części i smarują je dżemem truskawkowym. Po skończonej pracy sprzątają stolik i częstują kolegów i koleżanki przygotowaną przekąską. 
-- „Nasze przetwory” – przygotowywanie przetworów z owoców wg obrazkowego przepisu, na którym widnieją etapy: mycie rąk, założenie fartuszków, rozłożenie ceraty, przygotowanie deseczek do krojenia i nożyków, umycie owoców, krojenie owoców na małe kawałki, wkładanie pokrojonych owoców do słoików, sypanie określonej ilości cukru, zalewanie wrzątkiem (to oczywiście robi nauczyciel), sprzątanie stołu. Dzieci omawiają poszczególne czynności z przepisu, przygotowują potrzebne przedmioty, przystępują do pracy, a na końcu sprzątają po sobie (nauczyciel pomaga jedynie przy zalewaniu gorącą wodą przygotowanych słoików).

Kącik Darów
-- Zabawy z Darem 1.2 pozwalają na kształtowanie umiejętności sznurowania butów – przewlekając kolorowe sznurówki przez otwory w deseczce i wiążąc je na różne sposoby dzieci mogą doskonalić tą trudną czynność. Przy okazji mogą tworzyć ciekawe obrazki i kompozycje.
-- „Zbuduj zamek, który ma…” – zabawa matematyczna z Darami. Dziecko losuje karteczkę z działaniem matematycznym i oblicza wynik – jest to liczba określonych elementów zamku, np. wieże, bramy, trony. Dziecko samodzielnie konstruuje z klocków zamek, który ma np. trzy wieże lub cztery bramy (wg wyniku z karteczki).

Kącik twórczy
-- „Zimowy obrazek” – samodzielne działania twórcze dzieci. Nauczyciel przygotowuje różne materiały do kącika plastycznego, które dzieci mogą wykorzystać do stworzenia zimowego pejzażu, np. wata, płatki kosmetyczne, patyczki higieniczne, biała farba/pasta do zębów, dziurkacze-śnieżynki. Dzieci tworzą pracę wg własnego pomysłu, z wykorzystaniem samodzielnie wybranych materiałów. 
-- „Latawiec” – wykonywanie latawca wg obrazkowej instrukcji: wycinanie, kolorowanie kredkami i ozdabianie kolorowym papierem szablonu latawca, wykonanie i umocowanie ogona z bibuły, zamocowanie patyczków za pomocą taśmy klejącej, przywiązanie sznurka. Dzieci omawiają poszczególne etapy wykonania pracy, przygotowują potrzebne materiały do pracy, a po wykonaniu latawca sprzątają stolik. 

Kącik badawczy
-- „Ile tu wody?” – zabawy badawcze z wodą. Dzieci przelewają zabarwioną wodę do pojemników z miarką o różnej objętości – przeliczają ile mniejszych pojemników muszą wlać do większego, szacują pojemność pojemników, formułują wnioski ze swoich działań, np. w pojemniku 500ml zmieści się 5 pojemników 100ml. 
-- „Jaki jest lód?” – dzieci badają właściwości lodu, oglądają go pod lupą, samodzielnie podają pomysły i sprawdzają co przyspiesza jego rozpuszczanie, formułują wnioski.
-- „Podróże z Krakowa” – zabawy z mapą. Dzieci mierzą odległości z Krakowa do różnych miast przy użyciu najkrótszego patyczka z Daru 8. Zapisują swoje pomiary na przygotowanej karcie (z nazwami lub herbami miast), a następnie określają do jakiego miasta jest z Krakowa najbliżej/najdalej.


Prawie każda zabawa lub ćwiczenie wykonywane w kącikach jest okazją do ćwiczenia samodzielności. Nauczyciel wyjaśnia i podaje instrukcje do każdego zadania, a dzieci samodzielnie, bez jego pomocy wykonują te zadania. Poszukują własnych sposobów na rozwiązanie pojawiających się problemów. Większość zajęć realizowanych na co dzień w przedszkolach jest okazją do kształtowania samodzielności dzieci – trzeba je tylko w odpowiedni sposób wyjaśnić, a resztę pozostawić już tylko dzieciom. Pokazywać, ale nie wyręczać. 


„Dzieci i zegarki nie mogą być stale nakręcane. Trzeba im też dać czas na chodzenie” 

Niech słowa F. Froebla codziennie przypominają nam o tym, co dla dzieci najważniejsze: czas. Pozwólmy dzieciom się po prostu bawić, dawajmy im czas na bycie samodzielnym, na popełnianie błędów, na odkrywanie świata.  Stwórzmy im do tego odpowiednie warunki – zaproponujmy ciekawe zajęcia, pokażmy wartościowe zabawki. Dajmy dzieciom czas na nudę i pozwólmy im być samodzielnymi!



Brak komentarzy

Prześlij komentarz

Copyright © Szablon wykonany przez Blonparia